Khi lên kế hoạch xây dựng ngôi nhà mơ ước, cải tạo công trình cũ, hay thiết kế một tòa nhà thương mại, việc lắp đặt thang máy đã trở thành một nhu cầu thiết yếu. Thang máy không chỉ là tiện ích di chuyển mà còn là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến giá trị và công năng sử dụng của công trình.
Trong quá trình tìm hiểu hoặc làm việc với các đơn vị kỹ thuật, bạn chắc chắn sẽ nghe đến các thuật ngữ chuyên môn như hố PIT, hố thang (shaft) và đặc biệt là OH thang máy (Overhead). Đây không chỉ là những thông số kỹ thuật khô khan mà là các yếu tố then chốt, quyết định trực tiếp đến an toàn vận hành, độ bền của thiết bị và thậm chí là tổng chi phí đầu tư của bạn.
Bài viết này, được thực hiện bởi đội ngũ kỹ sư của Thang Máy Gia Định, sẽ đi sâu giải thích một cách chuyên nghiệp và dễ hiểu nhất về OH thang máy, vai trò không thể thiếu của nó trong cấu tạo và các tiêu chuẩn kỹ thuật cần tuân thủ để đảm bảo an toàn tối đa cho công trình của bạn.
OH thang máy là gì? Khái niệm và vị trí trong giếng thang
Hiểu rõ về OH là bước đầu tiên để đảm bảo bạn có một hệ thống thang máy hoạt động ổn định và an toàn.
OH thang máy là gì?
OH thang máy (viết tắt của Overhead) là khoảng cách được tính từ mặt sàn tầng trên cùng có sử dụng thang máy đến mặt sàn phòng máy hoặc sàn mái của hố thang (đối với thang không phòng máy).
Hiểu một cách đơn giản, đây là không gian trống ở đỉnh hố thang, nơi đặt máy kéo, hệ thống truyền động và là “khoảng cách an toàn” để cabin không va chạm với trần hố thang khi vượt quá hành trình.
Vị trí của OH trong cấu tạo hố thang
Trong tổng thể bản vẽ kỹ thuật giếng thang, vị trí của OH nằm ở toạ độ cao nhất.
- Vị trí: Nằm ngay trên điểm dừng cuối cùng của cabin.
- Vai trò liên kết: Khu vực OH là nơi kết thúc của hệ thống ray dẫn hướng (rail), là nơi neo giữ các thiết bị chịu lực, và là không gian chứa các bộ phận quan trọng nhất để kéo cabin di chuyển.
Nếu không có khoảng không gian OH đủ chuẩn, cabin sẽ không có đủ “dư địa” để giảm tốc và dừng lại an toàn khi đi đến tầng cao nhất.
Các bộ phận nằm trong khu vực OH
Tùy thuộc vào loại thang máy (có phòng máy hay không phòng máy), khu vực OH sẽ chứa các bộ phận khác nhau:
- Đối với thang máy không phòng máy (MRL): Máy kéo (Motor) thường được đặt ngay trong khoảng không gian OH này (gác lên hệ thống dầm chịu lực hoặc bắt vào ray). Ngoài ra còn có tủ điện (trong một số thiết kế), hệ thống puly dẫn hướng và bộ hạn chế tốc độ (Governor).
- Đối với thang máy có phòng máy (MR): Khu vực OH chủ yếu chứa phần ray dẫn hướng nối dài, cáp tải đi qua và đối trọng khi cabin ở tầng thấp nhất. Máy kéo sẽ nằm ở một phòng riêng biệt bên trên lớp trần của OH.
- Khoảng không gian an toàn: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Khi cabin dừng ở tầng cao nhất, phần đỉnh cabin vẫn cần một khoảng cách an toàn so với trần giếng thang. Khoảng trống này dùng để kỹ thuật viên đứng bảo trì, sửa chữa trên nóc cabin mà không bị va đập, đồng thời là khoảng trượt an toàn khi thang gặp sự cố vượt tốc.
Vai trò của OH trong đảm bảo an toàn thang máy
Tại sao các nhà sản xuất luôn đưa ra một con số tiêu chuẩn OH thang máy cụ thể và yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt? Đó là vì OH đóng vai trò sống còn trong an toàn vận hành.
OH ảnh hưởng đến hành trình vượt (Overtravel)
Trong quá trình vận hành, thang máy không bao giờ dừng “khựng” lại ngay lập tức tại điểm bằng tầng một cách tuyệt đối 100% nếu có quán tính lớn. Luôn có một sai số cho phép hoặc trường hợp thang bị trôi nhẹ.
Khoảng không gian OH được tính toán để đảm bảo hành trình vượt (overtravel). Nếu hệ thống phanh hoặc biến tần gặp lỗi khiến cabin di chuyển vượt quá điểm dừng tầng trên cùng một chút, cabin vẫn không bị va chạm mạnh vào trần giếng thang nhờ khoảng OH dự phòng này.
Bảo vệ an toàn khi thang dừng khẩn cấp
Khi thang máy đang di chuyển với tốc độ cao (ví dụ 60m/p hoặc 90m/p) và gặp sự cố cần dừng khẩn cấp, cabin sẽ trượt đi một đoạn theo quán tính trước khi dừng hẳn.
Chiều cao OH phải đủ lớn để chứa được đoạn trượt quán tính này. Nếu OH quá thấp, khi thang thắng gấp ở tầng trên cùng, cabin có nguy cơ đâm thẳng vào trần, gây nguy hiểm tính mạng cho người bên trong và phá hủy kết cấu tòa nhà.
Đảm bảo vận hành êm ái, hạn chế rung lắc, va chạm
Một không gian OH rộng rãi, đạt chuẩn giúp việc bố trí puly, cáp tải và máy kéo được thoáng đãng, đúng góc độ kỹ thuật (góc lệch cáp – fleet angle). Điều này giúp:
- Cáp tải vận hành mượt mà, không bị cọ sát quá mức vào rãnh puly.
- Giảm thiểu tiếng ồn và rung lắc khi thang khởi động hoặc dừng lại.
- Tăng tuổi thọ của cáp và máy kéo.
OH thang máy cao bao nhiêu là đạt chuẩn?
“Chiều cao OH bao nhiêu là đủ?” là câu hỏi Thang Máy Gia Định nhận được rất nhiều từ khách hàng. Tuy nhiên, không có một con số cố định cho tất cả. Chiều cao OH phụ thuộc vào: Tải trọng, Tốc độ và Loại thang máy.
Tiêu chuẩn chiều cao OH cho thang máy gia đình
Đối với các dòng thang máy gia đình phổ biến (tải trọng từ 300kg – 630kg, tốc độ 60m/p), chiều cao OH thường dao động trong khoảng:
- Mức phổ biến: 3800mm – 4200mm.
- Lưu ý:
- Nhà xây mới: Nên thiết kế OH từ 4200mm trở lên để thoải mái lựa chọn các dòng thang nhập khẩu hoặc thang máy liên doanh cao cấp, đồng thời tạo sự thông thoáng cho kỹ thuật viên bảo trì.
- Nhà cải tạo: Thường bị giới hạn chiều cao tầng, nên cần chọn các giải pháp thang máy thiết kế riêng có OH thấp hơn.
Chiều cao OH cho thang máy không phòng máy (MRL)
OH thang máy MRL (Machine Room Less) là xu hướng hiện đại cho nhà phố hạn chế chiều cao. Vì không cần xây thêm tum kỹ thuật (phòng máy) phía trên, máy kéo được đặt ngay trong lòng giếng thang (trong khoảng OH).
- OH tối thiểu: Có thể xuống thấp tới mức 3000mm – 3200mm (đối với các dòng thang tốc độ thấp hoặc thang nhập khẩu nguyên chiếc đặc biệt). Tuy nhiên, mức lý tưởng vẫn là 3600mm – 3800mm.
- Ưu điểm: Tiết kiệm chiều cao xây dựng, không làm phá vỡ kiến trúc mái nhà, phù hợp với quy hoạch đô thị bị khống chế chiều cao.
- Phù hợp: Nhà phố, nhà trong ngõ, biệt thự mái thái, nhà cải tạo.
Lưu ý: Với các dòng thang máy gia đình 350kg công nghệ mới, chiều cao OH có thể được tối ưu chỉ còn 3000mm – 3200mm.
Thang máy có phòng máy – OH tiêu chuẩn
Đây là loại thang truyền thống, máy kéo đặt trong phòng kỹ thuật riêng biệt trên đỉnh giếng thang.
- Cấu tạo: Bao gồm chiều cao OH (từ sàn tầng trên cùng đến sàn phòng máy) + Chiều cao phòng máy.
- OH tiêu chuẩn: Thường yêu cầu OH >= 4200mm. Ngoài ra cần xây thêm phòng máy cao từ 1500mm – 2200mm.
- Ưu điểm: Dễ lắp đặt, dễ bảo trì cứu hộ.
- Nhược điểm: Tốn chiều cao tổng thể của công trình, chi phí xây dựng phần thô cao hơn.
Thang tải khách, tải hàng – yêu cầu OH lớn hơn
Với các thang máy công trình, thang tải hàng hoặc thang chung cư cao tầng có tốc độ cao (từ 90m/p, 120m/p đến 150m/p) và tải trọng lớn, yêu cầu về OH sẽ khắt khe hơn rất nhiều.
- Lý do: Tốc độ càng cao, quãng đường phanh càng dài, quán tính càng lớn. Do đó, vùng an toàn phía trên (OH) phải càng cao để đảm bảo cabin không va chạm trần khi có sự cố.
- Thông số: Thường yêu cầu OH từ 4500mm – 5000mm trở lên.
OH thang máy thấp có ảnh hưởng gì không?
Việc cố gắng tối đa hóa không gian sử dụng hoặc bỏ qua tư vấn kỹ thuật dẫn đến OH thang máy không đủ tiêu chuẩn sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng và chi phí phát sinh lớn.
Nguy cơ không đạt tiêu chuẩn an toàn
Đây là ảnh hưởng nghiêm trọng nhất. Nếu OH thang máy thấp hơn mức tối thiểu theo tiêu chuẩn (TCVN, EN 81), thang máy có thể không được cấp phép vận hành vì không đảm bảo khoảng không gian an toàn cho Over Travel và khu vực thao tác của kỹ thuật viên.
Cabin dễ va chạm nóc giếng thang khi vượt hành trình
Khi OH thấp, khoảng đệm an toàn phía trên (khoảng cách giữa nóc cabin và trần giếng thang khi cabin dừng khẩn cấp) bị rút ngắn hoặc triệt tiêu.
Điều này khiến nóc cabin dễ dàng va chạm với trần giếng thang hoặc các thiết bị trong khu vực OH khi xảy ra sự cố vượt tốc, gây biến dạng kết cấu, hỏng hóc thiết bị, và thậm chí là đứt cáp tải.
Hạn chế tốc độ thang
Để đảm bảo an toàn, thang máy có OH thang máy thấp bắt buộc phải giảm tốc độ tối đa.
Tốc độ càng chậm, quãng đường dừng an toàn càng ngắn. Nếu bạn lắp đặt thang máy gia đình, việc giảm tốc độ có thể chấp nhận được. Nhưng đối với thang tải khách công cộng, việc này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất vận chuyển và trải nghiệm người dùng.
Khó bố trí máy kéo và hệ thống puly
OH thang máy thấp gây khó khăn trong việc bố trí các thiết bị chính xác.
- Hệ thống puly có thể phải sử dụng các loại puly nhỏ hơn, dẫn đến độ bền và tuổi thọ cáp tải giảm.
- Máy kéo (đối với MRL) sẽ bị ép sát hơn, khó khăn trong việc tản nhiệt và bảo trì.
Các chi phí phát sinh khi OH không đủ
Khi công trình đã hoàn thiện nhưng phát hiện OH thang máy không đủ, bạn sẽ phải đối mặt với các chi phí không lường trước:
- Cải tạo kết cấu: Phải đục, cắt, hoặc nâng dầm nóc/mái nhà để tăng chiều cao OH, gây tốn kém thời gian và ảnh hưởng đến kết cấu chịu lực của công trình.
- Thay đổi thiết bị: Phải chuyển đổi sang dòng thang máy MRL hoặc loại máy kéo, puly đắt tiền hơn, được thiết kế đặc biệt cho OH thấp.
- Phát sinh thời gian & chi phí: Toàn bộ quá trình lắp đặt và kiểm định sẽ bị trì hoãn, kéo theo chi phí nhân công và giám sát tăng lên.
Các yếu tố ảnh hưởng đến kích thước Overhead
Kích thước OH không cố định mà phụ thuộc vào:
- Vận tốc thang máy: Thang chạy càng nhanh (v > 1m/s), yêu cầu OH càng cao để đảm bảo quãng đường phanh an toàn.
- Loại động cơ: Động cơ có hộp số thường chiếm diện tích lớn hơn động cơ không hộp số.
- Thương hiệu và chủng loại: Mỗi nhà sản xuất sẽ có bản vẽ kích thước thang máy và yêu cầu OH riêng biệt.
Giải pháp xử lý khi chiều cao tầng trên cùng (OH) không đủ
Nếu công trình của bạn bị hạn chế chiều cao tầng trên cùng, đừng quá lo lắng. Thang Máy Gia Định có nhiều giải pháp kỹ thuật để khắc phục vấn đề OH thang máy thấp mà vẫn đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Sử dụng thang máy không phòng máy (MRL)
Đây là giải pháp hàng đầu. Thang máy MRL với máy kéo được tích hợp ngay trong giếng thang (khu vực OH) giúp tối ưu hóa không gian.
Công nghệ MRL tiên tiến cho phép giảm chiều cao OH thang máy xuống mức tối thiểu, phù hợp với các công trình cải tạo hoặc nhà phố bị giới hạn tầng tum.
Chọn loại máy kéo nhỏ – tốc độ thấp phù hợp nhà cải tạo
Đối với nhà cải tạo, có thể chấp nhận giảm tốc độ thang xuống mức thấp (ví dụ 30m/p – 45m/p). Khi tốc độ giảm, yêu cầu về khoảng cách an toàn phanh cũng giảm theo, cho phép lắp đặt ở những nơi có OH thấp (có thể chỉ cần 3000mm). Sử dụng các loại máy kéo Gearless (không hộp số) kích thước nhỏ gọn cũng giúp tiết kiệm không gian.
Điều chỉnh kích thước cabin – Giải pháp linh hoạt khi không thể nâng dầm
Trong trường hợp kết cấu ngôi nhà không cho phép nâng dầm nóc hoặc thay đổi chiều cao tầng tum, giải pháp khả thi nhất là can thiệp trực tiếp vào thiết kế của cabin thang máy. Kỹ sư sẽ tính toán để “may đo” lại cabin sao cho vừa vặn với không gian OH hạn chế:
- Hạ chiều cao cabin: Thay vì sử dụng chiều cao tiêu chuẩn 2400mm, cabin có thể được hạ thấp xuống mức 2200mm hoặc tối thiểu là 2100mm. Điều này giúp tiết kiệm đáng kể không gian OH, tuy nhiên gia chủ cần chấp nhận không gian bên trong thang sẽ có phần bí bách hơn.
- Thiết kế cabin vát/nghiêng: Đối với những công trình bị vướng dầm bê tông cục bộ, Thang Máy Gia Định có thể sản xuất các mẫu cabin đặc biệt được vát góc hoặc làm nghiêng một phần trần để tránh va chạm mà không cần đục phá kết cấu nhà.
Dùng loại giảm chấn phù hợp cho OH thấp
Với các dòng thang máy đặc biệt, có thể sử dụng các loại thiết bị giảm chấn (Buffer) và công tắc giới hạn hành trình (Limit Switch) được thiết kế riêng để đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn trong không gian hẹp.
Tư vấn giải pháp tối ưu từ đơn vị chuyên môn
Mỗi công trình là một bài toán riêng. Giải pháp tốt nhất không phải là “copy” từ nhà hàng xóm, mà là sự tính toán kỹ lưỡng dựa trên hiện trạng.
Tại Thang Máy Gia Định, chúng tôi luôn bắt đầu bằng việc khảo sát thực tế. Đội ngũ kỹ sư sẽ đo đạc chính xác từng milimet chiều cao OH hiện hữu, kiểm tra kết cấu dầm, mái, từ đó đưa ra bản vẽ thiết kế thang máy “may đo” riêng cho ngôi nhà của bạn. Chúng tôi cam kết đưa ra giải pháp cân bằng giữa An toàn tuyệt đối và Thẩm mỹ kiến trúc.
Lưu ý khi thiết kế & thi công OH thang máy
Để tránh các rủi ro và chi phí không đáng có, hãy ghi nhớ những lưu ý sau:
- Không tự suy đoán chiều cao OH: Đừng dựa vào kinh nghiệm cá nhân hay ước lượng. Yêu cầu kỹ sư của đơn vị thang máy (như Thang Máy Gia Định) cung cấp bản vẽ kỹ thuật chi tiết và chính xác ngay từ đầu.
- Phối hợp kiến trúc sư – đơn vị thang máy ngay từ đầu: Đây là chìa khóa thành công. Thiết kế hố thang (bao gồm PIT và OH thang máy) cần được đưa vào bản vẽ kiến trúc ngay từ giai đoạn sơ phác, trước khi đổ móng và đổ sàn tầng trên cùng.
- Ưu tiên tiêu chuẩn an toàn hơn tối đa diện tích: Đừng vì muốn tiết kiệm vài centimet mà bỏ qua tiêu chuẩn an toàn. OH đúng chuẩn là khoản đầu tư cho sự an toàn và vận hành bền bỉ của cả gia đình hoặc công trình bạn.
OH thang máy là một thông số kỹ thuật khô khan nhưng mang ý nghĩa sinh mạng đối với hệ thống thang máy. Một chiều cao OH đạt chuẩn không chỉ đảm bảo thang máy vận hành êm ái, bền bỉ, không rung lắc mà còn là chốt chặn an toàn cuối cùng bảo vệ người dùng và kỹ thuật viên trong các tình huống khẩn cấp.
Việc hiểu đúng và đủ về OH thang máy giúp gia chủ chủ động hơn trong quá trình phối hợp với đơn vị thiết kế và thi công. Một chiều cao Overhead chuẩn không chỉ giúp thang vận hành êm ái mà còn đảm bảo an toàn tính mạng cho người sử dụng.
Để có bản vẽ chi tiết và tư vấn thiết kế phù hợp nhất với kiến trúc ngôi nhà, quý khách hàng hãy liên hệ ngay với đội ngũ kỹ sư của Thang Máy Gia Định.
Câu hỏi thường gặp về OH thang máy
Chiều cao OH tối thiểu cho thang máy gia đình là bao nhiêu?
Tùy vào công nghệ, nhưng với các dòng thang máy liên doanh hiện đại, chiều cao OH tối thiểu thường rơi vào khoảng 3200mm đến 3500mm.
Nếu OH không đủ cao thì có lắp được thang máy không?
Có. Bạn có thể chọn các dòng thang máy nhập khẩu công nghệ trục vít hoặc thủy lực được thiết kế riêng cho nhà thấp tầng, hoặc thực hiện phương án nâng tum hố thang.
Tại sao thang máy tốc độ cao lại cần OH lớn?
Khi thang chạy nhanh, động năng của cabin rất lớn. Trong trường hợp khẩn cấp, hệ thống phanh cần một khoảng không gian đủ dài (OH) để dừng cabin hoàn toàn mà không gây va chạm nguy hiểm.
